Het 250ste blog…

Dit is volgens WordPress mijn 250ste gepubliceerde blog. Het eerste blog was op 28 mei 2019. We zijn nu vier jaar later. De laatste tijd schrijf ik wat minder. Soms val ik in herhaling.

Toch blijft het me boeien, dat schrijven. Ik heb het geleerd in een krantje waarin we samen met vrienden schrijven. Het schrijven duurt meestal een uur en daarna nog een uur om de fouten eruit te halen en de foto’s toe te voegen. Met wie ik ben leest al mijn blogs eerst om de tikfouten eruit te halen. De betere blogs duren veel langer. Dan zit ik soms dagen in mijn hoofd met een thema. Wanneer ik dan begin te schrijven komt het binnen een uur op ‘papier’. Een zekere emotie hoort altijd bij het schrijven. Zonder die emotie lukt het niet. Het moet ergens over gaan. De tag-wolk die boven dit blog staat had ik nooit zelf kunnen bedenken. Dat heeft WordPress voor me gedaan naar aanleiding van de tags die ik zelf heb ingevoerd, zoals bijvoorbeeld:

Pensioen. Ik begon dit blog toen ik net met pensioen was, net 62. Bewust de keuze gemaakt om eerder te stoppen met werken en gelukkig kon ik dat betalen. Die keuze die ik toen gemaakt hebt maakte het mogelijk om het vak van molenaar te leren, me te verdiepen in allerlei soorten granen, treintjes en me bezig te houden met politiek. Voor mij was pensioen een bevrijding van dingen die moesten, ook al deed ik mijn werk meestal met plezier en een zekere passie. Maar nu kon ik zeggen en doen wat ik wou, zonder dat ik daarvoor ter verantwoording kon worden geroepen.

Politiek. Dat zeggen wat ik wou had alles met politiek te maken. Thuis waren we vroeger van de ARP, dat opging in het CDA. We hadden een bakkerij, een winkel en aan de winkel mocht geen affiche hangen. We wilden immers ook wel klanten van de KVP. Dat was zo in de jaren 50. Ik heb dat altijd meegenomen in mijn werk en mezelf dus belemmerd. Nu ben ik vrijer en twitter ik erop los. Ik bemoei me met de Arnhemse gemeenteraad, de boeren en andere burgers. Ik vind het als voorbeeld boeiend wat er met Omtzigt gebeurd is en hoe dat zich nu ontwikkelt. Velen die voor hem een functie elders zochten, zijn zelf gegaan. Mijn eigen partij, GroenLinks, kan ik vrijelijk volgen, zonder last of ruggespraak. Heerlijk is dat.

Tarwe. Van mijn passie om van mijn zelf verbouwde tarwe mijn eigen brood te bakken heb ik regelmatig verslag gedaan. Nu zit ik tijdens het schrijven boterhammen te eten. Net uit de oven. Eén met hagelslag en één met kaas. Lekkerder wordt het niet.

Brood van bakker Hengelaar

Kortom ik heb de behoefte om naar buiten te treden en met dit blog lukt dat bij tijd en wijle aardig. Of ik er de komende vier jaar weer 250 schrijf, dat weet ik niet. Eén per maand lijkt me voorlopig meer dan genoeg. Ik ben met pensioen, dus ik mag doen wat ik wil en het kunnen er dus ook meer of minder worden.

U, lezer, bedankt voor het lezen.

Arnhem 30 augustus 2023

Hou het klein

Ooit heb ik een afstudeer scriptie gemaakt over het boek van E.F. Schumacher met de titel “”Hou het klein!”. Het boek is een pleidooi voor een duurzame economie en korte lijnen als het gaat om gebruik van grondstoffen en de consumptie daarvan. Geen bananen eten in Europa, groente eten op het moment dat de groente rijp is, op vakantie gaan in de buurt waar je bent, etc. Niets in onze economie helpt daar nog aan herinneren. De computer waarmee ik dit blog tik, bevat onderdelen uit alle werelddelen, de plaats waar ik mijn blog’s opsla is mij totaal onbekend en het graan van het brood dat ik normaal gesproken eet komt of uit Frankrijk of uit de Oekraïne. Graan uit Nederland heeft onvoldoende bakkwaliteiten, zeggen ‘de mensen’.

Vandaag heb ik mijn eerste broodje gemaakt van graan dat ik zelf verbouwd heb in Schaarsbergen. Ik zou Schaarsbergen’s bruin en Schaarsbergen’s vijgenbrood willen noemen. Omdat ik alleen volkorenmeel heb, bestaat de helft van het brood uit bloem dat ik op de Klarendalse molen heb gekocht. De andere helft is dus graan uit Schaarsbergen, gemalen met een KitchenAid graanmolen, samengesteld uit onderdelen die overal in de wereld zijn gefabriceerd. Het is wat…. Maar gelukkig: ik weet dat de tarwe is gezaaid in oktober 2020 op onze tuin in Schaarsbergen en geoogst in juli 2021.

Zojuist lekker warm een kapje bruin met hagelslag gegeten en een plakje bruin met kaas en een kapje vijgen met alleen een beetje boter. Brood dat net uit de oven komt is heerlijk en dit brood doet er niet voor onder!! Het smaakte echt goed!!

Hieronder een paar foto’s van het proces:

Net gezaaid in oktober
Bijna rijp in juli
Geoogst in juli
Gedorst in september
Klaar met dorsen
Graan
Van graan naar meel in de molen
Gebakken

Arnhem, 13 juli 2023

Graan op de tuin

Op onze tuin in Schaarsbergen verbouwen we allerlei soorten graan. Voor productie van brood heb ik nu drie jaar wintertarwe van Vreeken’s Zaden uit Dordrecht. Van het Nederlands Openluchtmuseum heb ik vorig jaar een paar soorten oude granen gekregen. Die heb ik in najaar gezaaid en gisteren stonden ze er zo bij:

Eenkoorn
Zwarte winter emmer
Spelt
Zeeuwse witte wintertarwe
Wintertarwe Wilhelmina
Zeeuwse ruige wintergerst

En verder heb ik nog wat andere graansoorten: of omdat ze mooi zijn, of om op te eten.

Boekweit
Winter tarwe Julius voor consumptie
Teff
Mais
Brood vandaag gebakken. Links een fijn volkoren brood en rechts een noten vijgen brood

Arnhem, 29 juni 2023

….u heeft het brood nodig

Van vroeger thuis herinner ik mij de slogan van de warme bakkers: “Neem de tijd voor uw ontbijt, u heeft het brood nodig!” Van latere datum is de slogan: “Brood, daar zit wat in…” En dat is ook zo: brood is lekker. Je kunt er van alles op doen, zodat het iedere keer anders smaakt. Je groeit ervan en het is voedzaam.

Vanavond zag ik dit item over brood in het journaal van 8 uur. Mijn mond viel open. Wat een verspilling. Brood heeft als USP (uniek selling point) dat het duurzaam is, dat het lekker is en gezond. De supermarkten hebben alle moeite gedaan om de middenstand klein te krijgen. Dat is ze met de slager en de groenteboer gelukt. In welke woonwijk vind je nog dit soort winkels. De bakkerswinkel bestaat vaak nog wel, ook al wordt het brood elders gebakken. En daar gooien we het brood dat over is weg…. want het is een dag oud…. dat willen de mensen niet meer…

Wat een verspilling: 700.000 broden weggooien. Ik maakte het volgende rekensommetje. Wij zijn, ik samen met wie ik ben, gemiddelde broodeters. Wij eten een half brood per dag. Dat zijn 12 plakjes, dus zes plakjes per dag. Mijn kleinzoon van 10 zit in de groei en eet het dubbele: aan één stuk door roept hij: ik heb honger en dan splitsen we hem weer een boterham in de maag. Mijn schoonmoeder van 92 heeft aan twee plakjes per dag genoeg. Ik hou het erop dat de Nederlander gemiddeld een kwart brood per dag eet. Dat zijn dus met 18 miljoen mensen samen 4,5 miljoen broden. 1% daarvan is 45.000 broden. Dus wij gooien 700.000 broden weg dat is meer dan 15 % van al het brood dat gemaakt wordt. Bizar. Een paar oplossingen:

Eén: Biedt mensen korting op brood uit de diepvries. Brood dat om 16:00 nog niet is verkocht gaat de diepvries in en wordt op dagen dat het brood op is verkocht met 15% korting.
Twee: Maak mensen duidelijk dat je het brood best een paar dagen lang kunt gebruiken. In het fijne volkorenbrood dat onze bakker verkoopt zit zoveel vet en conserveringsmiddel dat het dagen meegaat.
Drie: Doe het brood dat over is even in de oven bij de winkel en het is weer heerlijk knapperig. Iedere winkel heeft een afbakoven tegenwoordig. Daar kun je prima wat brood opnieuw in bakken. Vijf minuten werk.
Vier: Minder bakken. Van huis uit weet ik dat het lastig is om de vraag van morgen precies te voorspellen. Wanneer je wat minder bakt, hoef je minder weg te gooien. Je doet dan wel eerder een beroep op de diepvries.

En anders zeg ik tegen de klanten: bak je eigen brood. Eén keer in de week doe ik dat en dan moet ik voortmaken om het brood op te eten, want het is sneller oud. Mijn desembrood blijft redelijk lang lekker, daar zit niets anders in dan meel, zout en water. In mijn gistbrood zit ook een beetje suiker en boter, volgens het recept van meesterbakker Robért van Beckhoven. Desembrood kun je tussen neus en lippen door bakken. Gistbrood bakken kost meer tijd en moet je eigenlijk ’s ochtends vroeg bakken. Maar mijn buurman heeft een broodmachine en die wordt ’s ochtends wakker en dan ruikt het in heel het huis al lekker naar brood.

Kortom mogelijkheden genoeg om de verspilling van brood met 10% te verlagen.

4 januari 2023

Contrast

Afgelopen vrijdag verscheen in Trouw een fotoreportage van Kadir van Lohuizen met tekst van Lukas van der Storm over de voedselindustrie van Nederland onder de titel “De Voedsel BV”. Gisteravond was er een TV uitzending van VPRO’s Tegenlicht met hetzelfde onderwerp.

Van Lohuizen maakt altijd reportages vanuit het buitenland. Hij maakte iconische foto’s in onder andere Afrika en Azië over afval, de zeespiegelstijging en noem maar op. Veel is op Google te vinden. Geweldige foto’s. Door corona kon hij het land niet uit, dus bedacht hij iets in Nederland. Prachtige beelden, waarvan je wel wist dat ze bestonden, maar nog nooit in het – bijna – echt had gezien.

Hoe groot en immens deze industrie is en hoe ver weg deze staat van de “gewone” man kun je je niet voorstellen. Echt gaan kijken.

En dan ben ik met mijn moestuintje bezig. Leuk werk. Midden augustus heb ik de tarwe van 2022 gedorst. In juni had ik de tarwe geoogst. 3 oktober heb ik de nieuwe wintertarwe gezaaid. In die zin loop ik redelijk synchroon met Oekraïne, waar ze waar mogelijk, ook de tarwe voor volgend jaar al hebben gezaaid. De tarwe is al boven de grond en ergens tweede helft juli volgend jaar hoop ik 5 kilo tarwe te oogsten. Toch mooi 10 broden.

Mijn nieuwe project is echter veel leuker. Ik kreeg van iemand het boek “Oude granen, nieuw brood. ” Het is een prachtig boek over allerlei verschillende graanprojecten. Kleinschalig en prachtig vormgegeven. Totaal anders dan Kadir van Lohuizen. Het boek beschrijft allemaal oude granen en waar ze nog verbouwd worden. Het laat zien wat je er mee kunt doen en waar ze voor gebruikt kunnen worden. Dat leek mij ook leuk. Via een contact bij de molen heb ik van iemand allerlei oude granen gekregen, zoals riswiet, eenkoorn, spelt en emmer. Dertien rijtjes heb ik op 27 oktober gezaaid en gisteren zag ik dat ze boven de grond waren gekomen. Met de wintertarwe meegerekend, heb ik nu 7 soorten graan op de tuin. Daar komt nog teff en boekweit bij in het voorjaar. Dat kun je nu nog niet zaaien.

Wat doe je er mee, hoor ik vragen. Dat weet ik nog niet. Het is niet voor de muizen. Malen heeft geen zin. Vermeerderen wel. Wat ik uiteindelijk wil over twee jaar is een zodanige hoeveelheid van ieder soort, dat ik er kleine veldjes bij een molen van kan maken. Heeft het nut? Educatief kan het zijn, maar daar houdt het mee op. Leuk is het wel!

Zoiets kun je doen, wanneer je met pensioen bent….

8 november 2022

Tarwe dorsen

Tarwe dorsen kan met een combine, wanneer je een paar hectare hebt of een nog grotere combine, wanneer je zoals in de Oekraïne een landerij hebt ter grootte van de provincie Noord Brabant. Ik heb 4 m2 tarwe geoogst en dat moet gedorst, schoongemaakt en gemalen. Dat malen is (nog) geen probleem, maar dat dorsen en schoonmaken wel.

Uit 2020 heb ik 750 gram tarwe overgehouden en over 2021 2.750 gram tarwe. Dat heb ik met de hand gedorst en met een wanmolen een beetje schoongemaakt. Maar ik vind het nog niet schoon genoeg om te malen. Zie foto boven dit blog. Over 2022 heb ik naar schatting 5 tot 10 kilo tarwe. Die wil ik niet met de hand dorsen. Dus ik ben op zoek naar iemand die mij kan helpen met het los maken van de aar tot aan het verzamelen van schone tarwe. Wie weet zoiets. Mail me op gert.hengelaar@gmail.com. Met de wanmolen die ik heb, wordt het wel minder stoffig, maar nog niet schoon genoeg.

Maar ik vind het nog niet schoon genoeg om te malen. Zie foto boven dit blog. Over 2022 heb ik naar schatting 5 tot 10 kilo tarwe. Die wil ik niet met de hand dorsen. Dus ik ben op zoek naar iemand die mij kan helpen met het los maken van de aar tot aan het verzamelen van schone tarwe. Wie weet zoiets. Mail me op gert.hengelaar@gmail.com. Met de wanmolen die ik heb, wordt het wel minder stoffig, maar nog niet schoon genoeg.

Hier onder wat foto’s van de tarwe die ik in 2020 heb verbouwd en geoogst.

Een tarweaar van twee dagen
Het bijna rijpe tarweveld, begin juli 2022

8 augustus 2022

Nick Cave

Net naar Nick Cave geluisterd. Ik ken zijn muziek niet zo goed op een paar nummers na. Maar wat is zijn muziek ongelofelijk goed. Het brengt me in de stemming om wat te tikken. Onlangs is voor de tweede maal een zoon van Nick overleden. Dit maal als gevolg van een verslaving aan drugs. Er is een verschrikkelijke foto van Anton Corbijn die de staat van Nick weergeeft toen hij zelf in de put zat. De muziek van Nick Cave brengt geen optimistische gedachten in je naar boven.

Die gedachten heb ik soms ook even niet. Vandaag zijn gewonden uit de staalfabriek aan de zee van Azov (Azovstaal) met bussen vervoerd naar Russisch bezet gebied. Deze mensen hebben de Russen aan het werk gezet. Ze konden daardoor niet doorstoten naar andere plaatsen. Maar hoe het daar in die bunkers onder die staalfabriek aan toe ging is met geen pen te beschrijven. Wat een ellende.

Het is toch al niet zo’n vrolijke dag. Mient Jan Faber is deze week overleden. Iemand die ik in de jaren 70 en 80 volgde en begreep in zijn opvattingen. Ik was erbij in 1981 op het Museumplein in Amsterdam en in 1983 op het Malieveld in Den Haag. In 1983 speelden we met vrienden een enorme pot Risk na afloop van de demonstratie. Dat was wat. Mijn dochter (0) sliep als geen ander. Ik had een bordje bij me met het woord “braaf”.

Daarnaast overleed Mohammed Rabbae vandaag. Hij was van mijn partij. Hij was niet zo gemakkelijk en ik was het ook wel vaak niet met hem eens. Ik vind dat je het niet alleen vanuit een allochtone achtergrond moet zien, maar breder. Ik las vanavond een tweet van Achmed Marchouch, een vriend van hem. Dat deed me wat. Ik vind mijn burgemeester een goed mens. Hij staat voor de hele stad. Ik heb het, denk ik, niet altijd goed gezien wat Rabbae betreft.

En toch maakt het me ook weer optimistisch: dat deze mensen zijn het verschil hebben weten te maken. Mient Jan Faber heeft een positieve rol gespeeld op het wereldtoneel en voor de moeders van Srebrenica. Dat geldt ook voor Mohammed Rabbae. Voor de integratie van mensen uit Marokko was hij noodzakelijk. De tweet van Marchouch is daar een voorbeeld van.

Op deze prachtige (ik fietste met mijn kleinzoon de Schelmseweg op en neer. Mooier wordt het niet…) en ingewikkelde dag troosten deze mensen mij bij de gedachte aan de mensen die nu uit Azovstaal worden gehaald. Wat Nick Cave al niet teweeg brengt.

17 mei 2022, gepubliceerd op 18 mei 2022

NB.: De tarwe op de tuin laat zijn vruchten zien en de druif achter het huis ook. De voortekenen voor het zelf produceren van brood en wijn zijn goed.

De eerste asperge

De eerste asperge van 2022

We hebben geplant, gezaaid en er staat nog gewas van vorig jaar. Alles komt weer boven de grond en groeit. Het is een waar paradijs op deze mooie voorjaarsavond in Schaarsbergen. De wintertarwe staat er mooi bij (zie foto bovenaan de pagina). Ergens in juli gaan we deze oogsten. De eerste asperge hebben we zojuist geoogst. De rest volgt tussendoor en later.

16 april 2022

A grain of wheat

A grain of wheat is de titel van een boek dat ik ooit voor de helft las. Ik kan geen boeken lezen. Een krantenartikel gaat goed, wanneer ik geïnteresseerd ben en een twitter bericht lukt ook wel. Maar een boek van A tot Z in één adem…. Dat is me niet vaak gelukt. Ook niet met dit boek.

Toch ben ik de titel van het boek nooit vergeten. Ooit was ik in Kenya en zag hoe mensen voor elke korrel graan ploeterden. Dat was de associatie die ik met me mee heb gedragen. Dat ploeteren voor elke korrel graan zag ik in 2019 ook in Nepal waar deze vrouw in de ochtend haar tarwe aan het dorsen en het wannen, het kaf van het koren scheiden, is.

Vrouw in Nepal in de buurt van Manang, november 2019

Vandaag heb ik mijn eigen tarwe, die ik deze zomer verbouwd heb en die ik van de muizen heb gered, gedorst. Ik heb de tarwe ietwat vroeger geoogst dan gewenst. Je wil de tarwe zolang mogelijk op het land laten staan, zodat het nog een beetje bij groeit en de tarwe goed droog is. Het middelste van een veld staat beschut en is als eerste rijp. Dat merk je omdat de muizen beginnen te knagen aan de aar. De aar valt om en de muizen eten de tarwe uit de aar. Ze zijn er dan druk mee, want overal in de tuin vind je kleine opslagplaatsen. Dan is het tijd om in actie te komen en de tarwe te oogsten. Wacht je nog een paar dagen langer, dan is je hele oogst vernield.

De geoogste tarwe heb ik te drogen gelegd en vandaag heb ik gewerkt om de tarwe van de aar los te maken. Daar heb je combines voor en allerlei andere apparatuur, modern en minder modern, zoals dorsvlegels.

Een wat oudere combine

Ik deed het dorsen met mijn voeten. De aren zaten in een kussensloop. Twee kussenslopen vol. Deze lagen op een kleed en vervolgens ging ik er op lopen. Het graan gaat uit de aar en het kaf vaak ook.

Dorsen van mijn graan.

Wat er over is gebleven is: een kussensloop met graan en kaf en een kussensloop met aren die nog een tweede ronde voetstappen over zich krijgen. De zak met graan is al zwaarder dan de zak met deels gedorste aren. Dus ik ben ruim over de helft.

Het resultaat: kaf en koren.

Soms raak je bij het overhevelen van sloop naar sloop een graankorrel kwijt. Die probeer ik fanatiek te redden van de ondergang, want elke grain of wheat is waardevol. Je moet alleen wel een beetje gek zijn om het zo te doen….

23 augustus 2021

Zomers mooi in de tuin

Het is zomers mooi in de tuin. Alles groeit en bloeit met dit warme en vochtige weer.

Veel mooier wordt het niet….

4 juli 2021