Met mijn calvinistische schuldgevoel zit ik op dit moment te tikken op een of ander Grieks eiland, dat alleen per boot bereikbaar is. Nu moet ik zeggen dat het met dat schuldgevoel wel meevalt. Voor ik met pensioen ging sprak ik met mezelf af me vier weken terug te trekken op het eiland waar ik nu zit. Het eerste jaar had ik van alles te doen en was er nog geen rust, daarna kwam corona en nu is het dan zover. In totaal zit ik hier tien dagen. En ik geniet! Het is werkelijk fantastisch.
Het calvinistische schuldgevoel is in mijn beleving dat je niet mag gaan genieten, voordat het werk klaar is. Maar als het werk dan klaar is, geniet dan met volle teugen. Mijn vader werkte als bakker keihard, ging een week per jaar op vakantie en genoot er drie weken van: de week ervoor met de gedachte aan wat hij ging doen, dan de vakantie en dan de periode erna, waarin hij dacht aan alles wat hij de week ervoor had gedaan. In onze tijd genieten we van het moment. En dat vind ik soms al lastig.
Het schuldgevoel dat sommigen mij proberen aan te praten met de term rijklinks is nieuw in deze tijd. We hebben het over vliegschaamte, het verbruik van fossiele brandstoffen bij het autorijden en de ellende van de stikstofreductie, waarvan de boeren zich nu slachtoffer voelen. Ik voel deels wel met de boeren mee: ze hebben hun bedrijfsvoering aangepast aan de eisen van de Rabobank en de overheid en nu moet het voor hun gevoel ineens anders. Aan de andere kant is het probleem al tientallen jaren bekend, is er veel subsidie ingestopt om bijvoorbeeld de nesten van vogels te redden en om het diervriendelijker te maken. Men kon weten, dat er iets moest gaan veranderen. Ik roer me dus in de discussie met de boeren met de opmerking dat het echt anders moet. En met intimidatie ben ik klaar.
Eigenlijk mag ik dus niet op een Grieks eiland zitten, want wanneer je commentaar hebt, moet je je zelf wel gedragen: verbeter de wereld, begin bij jezelf. Daar zit wat in. En toch zit ik hier. Wie zonder zonde is, werpe de eerste steen, is de dooddoener van de dag.
In Trouw van gisteren kwam ik een artikel tegen over afgehaakt Nederland met dit plaatje. Het bracht mij op de gedachte dat de term rijklinks met zich meebrengt dat er minstens drie andere kwadranten zijn, namelijk rijkrechts, armlinks en armrechts. Met rijkrechts heb ik niet zoveel, hoewel ik ook af en toe naar de formule 1 kijk, iets wat typisch bij deze groep hoort. Met armlinks voel ik me verbonden. Je zult maar slachtoffer zijn van de toeslagenaffaire, je energierekening niet kunnen betalen en van drie verschillende banen zonder vast contract moeten leven. Zij hebben recht van spreken en recht op meer. Links in de politiek doet daar wat aan, denk ik. Maar ja, ze zitten niet in de regering.
Maar dan armrechts. Zij zijn arm en voelen dat ze niets van de overheid hebben te verwachten. Onze burgemeester heeft daar iets zinnigs over gezegd in Trouw van 25 december 2020. Hij zei:
Bij deze groep moet ik denken aan armrechts. Ik denk dat hier veel werk aan de winkel is. Het lijkt een vergeten groep, die alleen met aandacht erbij getrokken kan worden. Om een eerlijker verdeling van de middelen kunnen we niet heen. Door de aandacht voor deze groep en de terechte zorgen die zij hebben, kunnen we het slachtoffergedrag reduceren. Dit vereist persoonlijke en politieke keuzes. Hen een toekomst bieden is de grootste opgave in Nederland op dit moment.
Misschien dat een dergelijke gedachtengang op een zondagmorgen op een Grieks eiland toch op termijn iets gaat opleveren.
18 september 2022
