Tag: Politiek

Geplaatst op

How does it feel…

…. to be on your own, with no direction home, like a complete unknown, like a rolling stone?

Is muziek gedateerd? Of het nu in je eigen privéwereld is of in het openbare leven, de muziek die je hoort, is belangrijk. Toen ik puber was kwam ik regelmatig in De Tronk in Ommen en onder vrienden hebben we het over typische Tronkmuziek en dan hebben we het over Locomotive Breath van Jetro Tull of Paranoid van Black Sabbath. Later, toen ik in de kleine kinderen zat en niet veel naar concerten ging, zag ik Pinkpop en Rockpalast op TV met Nils Lofgren, Bettie Serveert en Pearl Jam. Ik nam het op op videobanden en draaide deze banden net zo grijs als ik de LP’s grijs draaide in de puberteit. Nu is alle muziek terug te zien op Youtube en te horen op Spotify. Hoor ik een bepaald nummer dan voel ik de tijd, waarin dat nummer actueel was.

Zo gaat het ook met grote gebeurtenissen in de wereld. Bij Zuid-Afrika denk ik aan Biko en Mandela Day van Simple Minds en bij de oorlog op de Balkan aan U2, die daar in Sarajevo One speelde. The Wall van Pink Floyd gaat misschien niet over de muur, maar past geweldig bij de tijd na 1989, toen de grenzen tussen oost en west open gingen. Prachtig mooi. Bij de hongersnood in Bangladesh creëerde George Harrison “The concert for Bangla Desh”. Ook grijsgedraaid. Bob Dylan speelde een set met vijf nummers en werd door Harrison aangekondigd als “The only friend of us all….”

De muziek van de jonge Bob Dylan hoort onmiskenbaar bij de grote gebeurtenissen in de jaren zestig. De moorden op Kennedy en Martin Luther King, de Cubacrisis en de Vietnamoorlog. Ik zag ooit de film “No direction home” van Martin Scorsese en gisteravond “A complete unknown” van James Mangolds over het leven van Dylan. Wat een fantastische film. Samen met wie ik ben waren we in the Village in New York, dik 15 jaar geleden. We liepen langs café Wha, over het Washington Square en stonden stil bij het Chelsea hotel. We gingen naar cafés waar muziek werd gemaakt, zoals The Bitterend. Daar in die buurt kwam de jonge Dylan de wereld in en maakte hij zijn muziek. Of hij aardig was voor anderen? Ik denk het niet. Of hij wist wat hij wou? Ja dat wist ‘ie. Hij deed wat hij dacht. Hij noteerde de tijdgeest in zowel de tekst als de muziek. De crisis van die tijd werd door hem muzikaal omlijst. De voedingsbodem van die omlijsting werd prachtig weergegeven in de film. Timothée Chalamet speelt Dylan prachtig. De muziek in de film is geweldig.

Ook vandaag de dag ervaar ik crisis. Enerzijds wordt het gevoel van crisis gerelativeerd door de vele crises van begin jaren 60. Toen was er ook veel gedonder en gevaar. Anderzijds vraagt de dreiging van vandaag de dag om nieuwe woorden en nieuwe muziek. De tijdgeest zal gevangen worden door nieuwe mensen in nieuwe muziek en nieuwe woorden. De crisis is nog diep. Ik zie het nog niet ontstaan, maar ik kan niet wachten op mensen als Dylan die ons woorden geven om de shit van Trump en Poetin te verdrijven.

Dat gaat gebeuren.

24 februari 2025

Geplaatst op

Het einde van een gouden eeuw?

Het is een zwarte dag vandaag. Het Amerika van Trump laat Europa vallen, keihard vallen. Onze gouden eeuw begint in 1945 nadat de VS, Canada en de UK de Nazi’s verdreven aan de westkant en de Russen de Nazi’s ten koste van veel doden in het oosten. Europa werd verdeeld. De muur kwam. Het westen ontwikkelde een gezamenlijkheid in de EU, die weliswaar vaak zwaar op de proef werd gesteld, maar we voelden ons vrij om onze welvaart naar eigen inzicht te verdelen. Onderlinge solidariteit was lang het devies, waarnaar werd geregeerd. In het oosten was er een dictatuur, waar het leven van de anderen door anderen werd bespioneerd en vastgelegd. Wanneer landen vrijheid roken, werd dat met tanks teniet gedaan in 1956 in Hongarije en in 1968 in Tsjecho-Slowakije.

Als kind stond ik in 1968 bij ons thuis voor de winkel om te kijken of de Russen in augustus van dat jaar zouden komen. Ik was 11 en begreep het niet. Dat land wilde toch vrijheid. De vrijheid werd overreden door tanks. In de jaren rond 1980 was de koude oorlog tussen Rusland en de VS op het hoogtepunt. De wapenwedloop met kernwapens werd dreigender en dreigender. Links, waar ik toe behoorde wilden geen kruisraketten met kernkoppen of neutronenbommen. Het ging te ver. Gelukkig werd Rusland instabiel en viel onder Gorbatsjov de muur. Ik was blij. In 1987, voor de val de muur, was ik in Stralsund bij mensen van de Evangelische Kirche. Ze wilden vrijheid en hadden het niet. Je moest uitkijken wat je zei. Alleen in klein gezelschap kon je praten. Toen de muur enkele jaren later viel waren de mensen waarbij ik logeerde binnen twee maanden bij ons in Sneek. Onbeschrijflijk blij waren ze.

Het was feest toen de muur viel. Die vrijdagavond in het najaar van 1989 heb ik gehuild van vreugde. De vrijheid had gewonnen, zo voelde ik dat. Het werden jaren van voorspoed. Europa kon zichzelf opnieuw uitvinden. Waar oorlog altijd dreigde, ontstond vrede en voorspoed. We kregen het rijk, verdeelden het redelijk eerlijk en hadden oog voor noord en zuid.

Het Rusland van Poetin leek in 2012 een goede buur. Onze koning dronk tijdens de spelen in Sochi een Heineken bier met hem. Met wie ik ben en ik gingen in dat jaar naar Moskou en St Petersburg en vonden het een vrij en ontwikkeld land. Wat wisten wij en hij er op dat moment van? In de Hermitage in St Petersburg zagen we allerlei Nederlandse meesters uit de gouden eeuw aan de muur. In Moskou bezochten we het Kremlin en het monument voor de doden na afloop van de voetbalwedstrijd van HFC Haarlem in het Loezjniki stadion. We waren op het plein waar zowel de trein uit Vladivostok aankwam als de trein uit St Petersburg. Het was een multiculturele chaos. Ik vergeet dat nooit meer.

In 2022 gingen we in mei met de trein langs Praag en Wenen, midden Europese steden die de klappen opvingen van de net begonnen oorlog in Oekraïne. We liepen langs de ambassade van dat land in die steden en we zagen de vluchtelingen op de stations, ook op Berlin Hbf. Veel indruk maakte dat. We hoorden politiek grote woorden. De wereld zou rond Oekraïne staan. Ook de Navo, Europa en Nederland.

Praag
Wenen

Vandaag de dag is Trump aan de macht in de VS en hij praat met de man, die lak heeft aan soevereine grenzen. Dat heeft hij zelf ook trouwens.

De vrede die ons voorspoed en geluk heeft gebracht staat ernstig onder druk. Vandaag lijkt een einde te zijn gekomen aan die periode.

De gouden eeuw die voor de VS is begonnen volgens Trump, lijkt te eindigen in een nachtmerrie voor Europa. Ik hoop dat ik ongelijk heb.

Komend voorjaar reizen we met de trein naar Narva in Estland en Kirkness in Noorwegen. We bezoeken de grens van Kalinigrad in Litouwen. We zullen daarvan verslag doen en ik hoop dat ik optimistisch kan zijn. Ik vrees het ergste.

12 februari 2025.

Geplaatst op

Langs de grenzen van Europa

Geboren in 1957, was voor mij de grens van Europa tot 1989 het IJzeren Gordijn. Alles wat daar achter gebeurde was de vijand en daarvan had ik weinig kennis. Toen ik 11 was, stond ik voor de bakkerij van mijn vader te kijken of de Russen eraan kwamen. In de jaren 80 demonstreerde ik tegen de kernwapens en de kruisraketten en ook in die jaren ging ik met de kerk uit Sneek naar Stralsund in de DDR voor een uitwisseling. Heel indrukwekkend vond ik dat, vooral het bezoek aan Hiddensee, een eiland in de Oostzee, waar Merkel graag komt en waar het toen al iets meer vrij was, dan in de stad. Door het geruis van de branding, kon de Stasi je niet verstaan.

Na de val van de muur bezocht ik Polen voor een bruiloft en deden we met een camper vol met kleine kinderen Berlijn aan, begin jaren 90. De muur stond er nog. Het tracé was nog goed te zien. Ik was ontroerd door het monument met de kruizen van de overledenen bij de muur. Het monument is er vandaag de dag nog steeds.

Heel lang heb ik alleen op afstand Oost Europa gevolgd. In 2012 waren we, met wie ik ben en ik, onder de indruk waren van de vrijheid in Moskou en Sint Petersburg. Het was nog voor de Russische annexatie van De Krim en in de tijd dat ook onze koning een gezellig biertje dronk met Poetin. Moskou is een echte wereldstad met de allure van New York en Peking. Daar moesten we ook nog eens heen, zeiden we. Dat gaat niet meer gebeuren. Sint Petersburg had een link met Vriezenveen in Overijssel. Tot de Russische revolutie in 1918 werd er vanuit de textielindustrie fors handel gedreven met de tsaren daar. Het duurste linnen en de specerijen uit Indië werden per kar naar Sint Petersburg gebracht en het geld kwam mee terug. Damen Shipyard is er in deze tijd niets bij. Nog steeds zijn er restanten in St Petersburg te zien van de Vriezenveense cultuur, zoals een protestantse kerk aan de belangrijkste winkelstraat van de stad. En verder niet te vergeten de wereld aan Nederlandse meesters in de Hermitage.

Ik ging eens naar Boedapest, Praag en Wenen en ik realiseerde me daar hoe voornaam deze steden in de late middeleeuwen waren geweest. Best belangrijke steden, wellicht belangrijker dan Amsterdam en Antwerpen, al willen wij mensen in de lage landen dat moeilijk geloven. Wij voeren immers op de wereldzeeën?

Hoe dan ook, met de oorlog in Oekraïne, sinds 2022 nog meer dan sinds 2014, is er een nieuwe grens in Europa. De grens van Rusland en Belarus, die zich uitstrekt van Kirkenes in Noorwegen via Finland, de Baltische staten en Polen tot aan Roemenië en Bulgarije. Wanneer je even door reist ben je in Istanboel.

Irene van der Linde en Nicole Segers schreven in 2004 het boek Het einde van Europa. Bij De Slegte nog te koop onder ISBN nummer 90 5637 582 2. Dat boek inspireerde om die grenzen opnieuw op te gaan zoeken. Vorig jaar mei bezochten we Wlodawa, een plaats in midden Polen vlakbij Sobibor met een rijke joodse traditie. De plaats ligt aan de grens met Belarus en de provincie Gelderland heeft een voetpad gesubsidieerd van Wlodawa naar Sobibor, zo las ik in het boek. Het pad hebben we niet gevonden, maar de synagoge wel en de afgesloten brug met Belarus ook. Je kan er de grens niet over. Wel kun je er vissen. Of je een vis uit Belarus vangt of uit Polen, weet je niet. Het was mei, rustig en mooi weer.

Synagoge Wlodawa
De grens tussen Belarus en Polen.
Beeld bij de grens

Komende mei gaan we per trein (en auto) naar de Baltische Staten, Finland en Noorwegen. Naar Narva en Jacobselv. Over anderhalf jaar is het de bedoeling Roemenië, Bulgarije en Turkije tot aan Istanboel aan te doen. Ik vind de voorbereidingen nu al mooi en verrijkt mijn kennis van de geschiedenis van ons continent. Zo vredig als het soms leek, is het eigenlijk nooit geweest.

6 december 2024

Geplaatst op

Gaat de zon weer schijnen in Nederland?

Het zou vandaag mooi weer zijn. Ik zou in de tuin de helft van de oude asperges uitgraven. Dat is een hele klus. Asperges zijn heerlijk als ze zijn volgroeid in het voorjaar, maar je wil niet weten wat er onder de grond zit. Een volledig wortelstelsel. Maar het weer is niks. Het is bewolkt. Precies in Arnhem.

Je zou er depressief van worden. Het tegendeel is waar. Ik heb het goed. Ik ben met pensioen, ik mag doen en laten wat ik wil, ik heb het geluk gehad van mijn tijd die voorspoedig is en ik ben gezond. Ook dat laatste ervaar ik als een groot goed.

Toch zei ik gisteren tegen met wie ik ben: “Ik vind het geen fijne tijd….” Wilders kwam met zijn asielnoodwet weet ik veel… Arjan Noorlander had daarover een leuke tweet. In Oekraïne gaat het niet goed. De Russen winnen op het slagveld. En ook in het Midden Oosten is het sinds 7 oktober vorig jaar hommeles. En wanneer we niet uitkijken krijgen we een seniele malloot in de Verenigde Staten aan het roer.

Blijf in je cirkel van invloed, hoor ik iemand zeggen. Geniet van het leven, zei iemand tegen me deze week. En hij heeft gelijk. Ik doe dat ook. Maar het gaat in mijn hoofd toch ook altijd over de grote dingen die ik niet kan oplossen.

Ik ben erg voor joden als Lodewijk Asscher en Natascha van Weezel. Ik ben zeer geraakt door 7 oktober. Misschien was er actie nodig om de zaak van het Palestijnse volk opnieuw op de kaart te zetten, maar deze actie schoot mij in het verkeerde keelgat. Het trof de joden in de kern van hun bestaan. De reactie van Israël is loud and clear. En ik snap dat, maar nu is het genoeg. Het is klaar. Zo bouw je voor de komende generaties nieuwe extremisten op. Het moet afgelopen zijn met het vechten. De zachte krachten moeten een kans krijgen. En die zijn er. Velen. De zachte krachten in Nederland, zoals genoemde mensen en zoals onze burgemeester Ahmed Marchouch, maar ook in het buitenland in Israël zelf. Die zijn er ook, zoals Ehud Olmert. Je hoort ze te weinig in het geweld van alle dag.

Meer zorgen maak ik me inmiddels over meneer Poetin. Gaat het in het Midden Oosten om tienduizenden doden, in Oekraïne gaat het om honderdduizenden doden en nog meer gewonden. Ook hier ontstaan trauma’s die in het leven van de komende generaties doorwerken. We merken nu nog de trauma’s van de Tweede Wereldoorlog, vier generaties verder. Hoe dit met zachte krachten opgelost moet worden weet ik niet. Ook kernwapens zijn geen oplossing. Ik ervaar het als een uitzichtloos conflict.

Ja en dan de asielnoodmaatregelenwet van het kabinet van de PVV en wat collaborateurs. Ik mag het misschien niet zo noemen, maar zo ervaar ik het wel. Iedereen die Wilders in standhoudt, heult met hem. Slechter dan slecht, roep ik weleens. Ze steunen Rusland, ze steunen het geweld in Israël, ze creëren chaos met een wat ze een noodwet willen noemen. Terwijl een fatsoenlijke analyse van de oorzaak niet wordt gemaakt. De asielzoekers krijgen de schuld, terwijl de woningnood ontstaat door arbeidsmigratie ten behoeve van de landbouw en de groei van onder andere ASML. Een andere manier van wonen doet de rest. Deze ingezonden brief van een deskundige spreekt boekdelen:

Nieuwe verkiezingen lijken me een uitkomst, maar helaas zijn de opiniepeilingen zodanig dat de regeringspartijen daar geen zin in hebben. Deze coalitie heeft geen meerderheid in ons land, 68 zetels. De Partij voor de Dieren is groter dan de BBB.

Ik moet denken aan mijn diepgewortelde asperges. Tegen 15 april leveren de wortels weer heerlijke zachte asperges. Uit eigen tuin zijn ze zo heerlijk dat je ze, afgeschild, zo rauw uit de tuin kunt opeten. Het is najaar, de winter komt, de wortels van mijn asperges wachten diep onder de grond, afgedekt tegen de vorst op het voorjaar. En eerder dan je verwacht, komen de eerste kopjes boven. Het is herfst, de winter komt. Er is nog een lange weg te gaan, maar het voorjaar blijft niet uit. Weet ik.

24 oktober 2024

Geplaatst op

Code geel

Gisteravond al even naar de tuin geweest en extra gesproeid. Vanmorgen een uur eerder opgestaan om van het frisse zomerse ochtendweer te genieten. Vanmiddag is het code geel met temperaturen van ruim boven de dertig graden. Dan kan ik mijn middagdutje wel doen.

Ik fietste door Warnsborn en ging op mijn bankje zitten even verderop. Ik checkte mijn telefoon, zoals ik altijd doe. Het verhaal van Stan Storimans (en Jeroen Akkermans) kwam langs en de oorlog in Oost Europa. Ik keek vooral naar de oorlog over de Russische grens in Kursk. En ook Sifan Hassan kwam langs. Wilfried de Jong twitterde een link naar een uitzending van Holland Sport over Sifan Hassan. Dat ze naar Nederland kwam via Ter Apel naar Leeuwarden. Hij interviewde de vrouw die voor Sifan hardloopschoenen kocht. Sifan deed mee aan wedstrijden en kwam in de buurt van Papendal wonen waar Honoré Hoedt haar eerste echte trainer werd. Van hem leerde ze haar aangeboren talent om te zetten in effectiviteit. (Kijk hier) Onder andere in Warnsborn!

Gisteren werd Sifan Hassan Olympisch Kampioen op de marathon. Het beeld voor een miljarden publiek dat zij een hoofddoek droeg tijdens het spelen van het Nederlandse volkslied vond ik overweldigend. (Kijk hier)

Ik werd geraakt door het verhaal over Stan Storimans. (Kijk hier) De man die mogen we nooit vergeten. Hij verloor zijn leven als cameraman van RTL in Georgië door een raket aanval. Zijn maat en zijn vrouw beginnen nu een rechtszaak tegen de daders. Stan is één van de verslaggevers die overleed in een oorlog, zoals velen voor hem en na hem. Jeroen Akkermans zat naast hem toen hij stierf. Jeroen gaat nog vaak naar Oekraïne om verhalen te maken met Han Pannevis. Het zijn indrukwekkende verhalen over een oorlog, hier niet overdreven ver vandaan. Je kunt er op de fiets naar toe.

Ja en dan de oorlog in Kursk. Voor het eerst sinds Napoleon en Hitler durft iemand binnen de grenzen van Rusland een oorlog te voeren. Ik vergeleek de beelden op Twitter met Google maps. Wat een gigantische hoeveelheid informatie kun je verzamelen, maar dit terzijde. Ik snap het wel: Zelensky, Oekraïne, wil onderhandelingsruimte creëren. Ik ben benieuwd wat Rob de Wijk ervan vindt, wanneer het gaat om de dreiging van escalatie van deze oorlog. Laat deze aanval zien hoe zwak Rusland is of leren we eruit dat een kat in het nauw gekke sprongen maakt, dan wel dat deze kat na herstel dubbel zo hard Oekraïners terug kan slaan? Ik weet het niet.

Wat ik voel is dat het niet alleen met het weer code geel is, maar ook in de Nederlandse en de Europese politiek. En dan heb ik het in dit blog nog niet eens gehad over het kruitvat in het Midden-Oosten.

Dat Sifan Hassan daar dan staat voor een miljarden publiek is voor mij een teken van hoop, temeer na het zien van de documentaire van Holland Sport.

12 augustus 2024

Geplaatst op

Over boeren

Toen de boeren met hun trekker richting Den Haag en Stroe reden twitterde ik regelmatig de #deboerenmoetenom. Op een keer kreeg ik een reactie van Geert Jan Kloosterboer, boer te Oxe bij Deventer. Hij is een actieve twitteraar en actief in de boerenbeweging. De boeren moesten niet om, maar de samenleving moest anders denken over de boeren. De boeren zaten in het verdomhoekje en zijn ondernemerschap werd doorkruist door de steeds veranderende regelgeving. Hij komt uit Salland en is de derde generatie boer van zijn familie. Gisteravond was ik bij hem op de boerderij.

Door zijn reactie op mijn # ben ik de boeren beter gaan volgen. De politiek gaf daar ook wel aanleiding toe, want sinds 2022 won de BBB de Provinciale Staten verkiezingen, zitten ze met 7 zetels in de Tweede Kamer en beheren ze nu het departement van LNV(V). Ik ging Andre Hoogendijk volgen, een historicus die veel van landbouw weet. Ik stemde Europees op Mohamed Chahim, die in de Balie in gesprek was met Hoogendijk. Ik sprak over de boeren met een vriend die veel boeren van bedrijfseconomisch advies voorzag en met mijn zwager die ooit in Wageningen studeerde. Ik stelde mijzelf de vraag: Moeten de boeren om? En dat antwoord op die vraag is nog niet zo eenvoudig.

De keten van akker tot bakker en groenteboer en van stal naar slager en supermarkt is een ingewikkelde keten. Ik keek naar Food for Thought van Kadir van Loohuizen en Doke Romeijn. Zij laten genadeloos zien hoe de wereld van groot kapitaal in elkaar zit. Hoe geopolitiek de voedselvoorziening is. Speelt een boer in Oxe of een gemiddelde consument uit Arnhem daarin een rol? We waren op vakantie in Zuid Frankrijk in de supermarkt en kochten daar dezelfde sperzieboontjes als bij de Jumbo aan de Amsterdamseweg in Arnhem.

Zelf koop ik graag vlees bij boer Wim in Heino en vind ik appeltaart van de appels van de boom voor ons huis, die ik zelf gekocht heb bij de Intratuin, het lekkerst. Ik bak een broodje van de tarwe die ik twee jaar geleden zelf heb gezaaid. Maar ja, dat is romantiek en daar kun je niet een hele stad mee voeden.

Akker van Graangeluk op landgoed Lichtenbeek

Ik ben er dus niet uit. En als je de lasten van de milieuproblematiek eerlijk wilt verdelen, dan moet je niet alleen naar de boeren kijken, maar ook naar de luchtvaart (hoe kan het dat de vliegtickets nog steeds zo goedkoop zijn?) en zul je vragen rondom ruimtelijke ordening in een vijfde nota moeten beantwoorden. Waar kiezen we voor: voor boeren, voor wonen, voor de natuur, de wolf of militair oefenterrein? Of kunnen we dit combineren?

Deze week las ik dat Friesland Campina meer winst maakte met minder melk in het eerste halfjaar van 2024. Het bedrijfsresultaat verbeterde aanzienlijk onder meer door: “positieve ontwikkelingen van onze consumentenmerken in Zuidoost-Azië en ons Friso kindervoedingsmerk in China”.

De melkfabriek in Ommen, waar ik als kind boter moest halen voor de bakkerij van mijn vader, gaat sluiten. De fabriek, in handen van een Chinese gigant, doet aan schaalvergroting en de productie wordt overgebracht naar een andere fabriek. Het is niet anders.

Gisteravond staande in de weide van Kloosterboer met vijftien Twitteraars kwamen we er niet uit. De reeën kwamen uit de dekking, Romantischer kon het niet. Ver weg in Parijs werden de Olympische Spelen geopend.

De boer heeft behoefte aan richting en de samenleving lijkt zich om hem heen autonoom te ontwikkelen.

27 juli 2024

Naschrift: Gisteren begreep ik dat er onderhandelingen gaande zijn om de melkfabriek in Ommen door te starten met melk die verbouwd in een straal van een kilometer rondom Natura 2000 gebieden. Dat zou een mooie ontwikkeling zijn richting duurzaam produceren, ook al is het een druppel op de gloeiende plaat van ons voedselproductiesysteem.

4 augustus 2024

Geplaatst op

Berlin

Achterkant van de East side gallery
Achterkant van de Eastside Gallery
Station gesloten van 1961 tot 1989.
Hamburger Bahnhof
Demonstratie bij de Rijksdag
Zomer in Friedrichshain
Monument ter herinnering aan de holocaust.
Oost Berlijn, zoals de DDR het wilde zien. Frankfurter Tor.

Brandenburger Tor
Berlin Hauptbahnhof.

11-13 mei 2024

Geplaatst op

9 mei 2024

De parade in Moskou: Poetin dreigt met kernwapens. Met wie ik ben en ik zijn op het drielandenpunt van Oekraïne, Belarus en Polen. De vogels fluiten. Het is mooi weer.

Vandaag huurden we een auto en reden van Lublin naar Sobibor. Langs de grenzen van Europa, velden met koolzaad en graan. Een glooiend landschap. Ik moet telkens denken aan de oorlog een paar honderd kilometer verderop. Van die hagen, waar de toppen van de bomen kapot geschoten zijn. Waar in de velden eromheen allemaal inslagen van granaten zijn. Waar drones in schuttersputjes granaten droppen. Ik zag al die filmpjes op internet. Daar heb je tijd voor, wanneer je met pensioen bent.

We kwamen aan in Sobibor. Of nee, de plaats is vijf kilometer verderop. We kwamen bij het vernietigingskamp Sobibor, bij het station waar 19 treinen met 30.000 Nederlanders aankwamen. Van het kamp is niets meer van te zien. Wat we zagen was een indrukwekkend monument. Ik dacht aan de twee mensen bij ons uit de straat die daar het leven hebben gelaten en aan de mensen uit de Ramaer en Bloemendaal, waar mijn moeder werkte en mee op de foto staat. Allemaal dood.

Onderweg: Kviv 573
Aankomst Sobibor
Naar het monument
Poolse grenspaal bij Belarus
Majdanek
Joodse bezoekers Majdanek

We reden terug. Zullen we Majdanek ook doen? Gedaan.

Gelukkig was er gratis bier in het hotel waar we waren en werd de huurauto daar opgehaald. De zon schijnt. Morgen naar Berlijn.

9 mei 2024

Geplaatst op

Warschau

Wat moet je schrijven? We waren 40 uur in deze stad. Het is een westerse stad met een goed openbaar vervoer, hoge gebouwen en een ongelofelijke geschiedenis. Wij concentreerden ons op de muziek van Chopin, zij het kort, en de holocaust. Gisteren liepen we door het getto van Warschau naar de Joodse begraafplaats en vandaar naar de oude stad. Nog even naar het parlementsgebouw en dat was het wel. Vandaag nog naar het Polin museum.

Maar de indruk van de begraafplaats is onuitwisbaar. Zoals ook de wandeling door het getto. Het idee dat er na een kilometers lange wandeltocht slechts twee plaatsen over zijn, één van 10 bij 10 en één van 10 bij 20, waar de mensen die daar woonden en in 1942 en 1943 stierven, zijn begraven is onverdraaglijk. Vandaag zagen we in het Polin museum hoe dat werd georganiseerd. Hoe de ‘endlösung der Judefrage’ werd geregeld.

En eigenlijk was het geen nieuws. Ik wist het wel. Maar de totale ontmenselijking, de ontreddering, het systematische, het is niet te bevatten: een glimp van de hel.

8 mei 2024.

Geplaatst op

4 mei (3)

Vroeger thuis deden we niet zo erg aan 4 mei. Tuurlijk, we waren stil en we keken naar de TV om 8 uur. Het journaal kwam daarna. Mijn familie had zijn eigen herinnering aan de oorlog. Een privé herinnering, waardoor ook ik ben gevormd. Later toen ik de pubertijd ruim voorbij was, kwam ik eens met de trein op 4 mei aan in Ommen om 19:15 uur. In Ommen kwamen in die tijd de treinen altijd om kwart over het uur. Ieder uur weer. Ik herinner me dat ik met een vriend direct door naar de herdenking ging bij het gemeentehuis. We liepen naar de joodse begraafplaats. Ik had dat nog nooit gedaan. Het was een mooie voorjaarsavond. Hoe kon de dood zo dichtbij zijn….

Naarmate de oorlog verder weg was in de tijd, kwam 4 mei voor mij dichterbij. Ik voelde dat ieder jaar opnieuw. Ik kon er eigenlijk niet mee leven. Net als met goede vrijdag en stille zaterdag. Wat een ellende. Ooit kwam ik per ongeluk langs Ravensbrück onderweg van Berlijn naar Stralsund in de voormalige DDR. Ik zei: laten we hier even kijken. Het was net na de val van de muur. Aan de kant van de weg vonden we een bord: Rabota nog wat… Het was Russisch voor : Werk in uitvoering. Wanneer ik Lavrov, de huidige minister van Buitenlandse zaken van Rusland*) of een andere Rus dat woord hoor uitspreken op TV weet ik wat hij bedoelt. Er wordt gewerkt en meestal niet aan het goede. Ik vergeet Ravensbrück nooit meer. Ik leerde dat vrouwen daar vermoord werden, waarom dan ook. Niet te geloven.

Deze dagen maken we ons druk of het protest op de Dam vandaag in Amsterdam door zal klinken tijdens de twee minuten stilte. Of er protesten zijn in verband met de situatie in Gaza. In Gaza neemt Israël op een verschrikkelijke manier wraak voor een pogrom dat op 7 oktober vorig jaar plaatsvond. Het land wil de daders daarvan uitroeien, zodat dit nooit meer gebeurt. Het gebeurt weer, nu vandaag, elke dag overal in de wereld, dat joden worden vervolgd en bespuugd. Zelfs de opening van het Holocaust museum in Amsterdam werd ontheiligd door protesten. De vraag staat centraal: wat is genocide? Is de reactie van Israël in Gaza genocide of zelfbescherming. Voor mij is het het laatste.

Dat zijn ook de ethische dilemma’s die in de Joodse Raad in Amsterdam speelden. Werken we mee en kunnen we wat bereiken door onder protest mee te werken of breken we op. Ik kan niet in Cohen en Asschers voeten staan. Ik bewonder hen, zoals ik ze in de serie van de EO zag dit voorjaar. In Trouw van 3 mei, gisteren, staat de juiste waardering: “Belangrijke kritiek op de serie De Joodse Raad is de afwezigheid van het benoemen van de ambtelijke collaboratie. De Amsterdamse politie hielp bij de razzia’s, de NS legden een stuk spoor aan richting Westerbork.” Ik zeg: veel mensen werkten mee als wisselwachter of hoe dan ook. Allemaal lieten we het gebeuren.

Doen we dat vandaag de dag weer? Wilders gebruikt dagelijks op Twitter de #wegermee. Iets wat voor mij hetzelfde is als deportatie. Ik word er niet goed van.

Maandag gaan we met de trein van Arnhem naar Warschau, vandaar naar Lublin en met de auto naar Sobibor. Daar zal ik stilstaan bij de twee mensen bij mij uit de straat, die daar zijn vergast en bij de nicht van Leo Lewin zomaar iemand, die ik niet ken. Op de terugweg gaan we een paar dagen naar Berlijn, waar de geschiedenis op straat ligt. Ik heb er zin in. In Berlijn ga ik een grote bier drinken op de Häckischer Markt in Berlijn. Ik proost op het leven en de vrijheid, samen met wie ik ben. Met een nieuwe ervaring in mijn rugzak….

4 mei 2024

NB.: Tijdens het schrijven hoorde ik het concert van Neil Young in Het Cow Palace, Los Angelos, 22 oktober 1978.

*) Over Lavrov: het is de vraag of hij nog in functie is. De tijd zal het leren.