Europa – Gert Hengelaar

15 april 202515 april 2025

Over treinreizen (in Midden- en Noord-Europa)

Nadat we eerder een rondje Arnhem, Wenen, Praag, Berlijn hadden gemaakt zijn we vorig jaar van Arnhem naar Warschau, door naar Lublin en terug naar Berlijn en Arnhem gereisd.

Voor de reis naar Wenen en Praag hadden we een slaapplaats gereserveerd. Die hebben we nooit gezien. In Arnhem ging het al fout door de werkzaamheden tussen Arnhem en Oberhausen. Met de bus gingen we via het Gelredome richting Duitsland. Uiteindelijk kwamen we ’s ochtends vroeg in München aan via gewone treinen, zonder slaapplaats. Van Wenen naar Praag ging het goed en ook van Praag via Berlijn terug naar huis ging het okay.

Bij de volgende reis ging het in Duisburg mis. We gingen met de boemel vanuit Arnhem naar Duisburg. Daar viel onze trein met gereserveerde plaatsen uit. Een uur later dan gepland kwamen we aan in Berlin Ost-Bahnhof. Helaas vertrekt de trein naar Warschau om de twee uur, dus we kwamen twee uur later dan gepland in Warschau aan. Zo ’s avonds tegen tien uur was het broodje Kebab op het stationsplein van Warschau heerlijk. De reis naar Lublin en terug naar Berlijn ging goed. Ook de reis terug naar Arnhem na een paar dagen Berlijn was op tijd. Vanaf Hengelo met het boemeltje door Twente en vanaf Zutphen weer op tempo naar Arnhem.

En nu dus naar de Baltics en naar Lapland. Duitsland, Polen, Litouwen, Letland, Estland, Finland, Zweden, Denemarken en weer door Duitsland naar huis. Met een Interrailkaart kunnen we een aantal dagen vrij reizen. Het is een heel gedoe om alle treinen te vinden. Grootste probleem is het volstrekt ontbreken van eenduidigheid. Een hotel boeken, waar je maar wilt, kan in één app. Een vliegtuig boeken, waarheen je maar wilt, kan in één app of een veerboot boeken kan ook zonder problemen overal in Europa. Maar treinen? De Interrail-app biedt wel mogelijkheden, maar die zijn lang niet altijd duidelijk. Wil je reserveren, dan kan dat in Polen pas een maand van te voren. In Duitsland kan dat veel eerder. Soms kun je via de App reserveren, soms moet je naar de site van de spoorwegmaatschappij van het land. Om van Finland naar Zweden te gaan heb je een bus nodig, die niet aansluit op het Interrail systeem en die je dus apart moet betalen. Je gaat lopend de grens over tussen Tornio en Haparanda. Nu zijn we daar wel op zondag, wat het lastiger maakt, maar het is toch jammer. En op veel van die sites moet je inloggen. Hier kan nog veel verbeterd worden. Bijvoorbeeld het huren van een auto zou ook handig kunnen zijn, want boven de poolcirkel in Finland rijden geen treinen. Bij een hotelboeking kan dat eenvoudig.

Volgend jaar willen we via Hongarije, Bulgarije, Roemenië naar Istanboel in Turkijë. We hebben dan de hele nieuwe Oostgrens gedaan. Mooi zou het zijn, wanneer we ooit een keer met de trein naar Kiev en Odessa zouden kunnen, maar dan moeten we eerst van Trump en Poetin af zijn.

15 april 2025

12 februari 202513 februari 2025

Het einde van een gouden eeuw?

Het is een zwarte dag vandaag. Het Amerika van Trump laat Europa vallen, keihard vallen. Onze gouden eeuw begint in 1945 nadat de VS, Canada en de UK de Nazi’s verdreven aan de westkant en de Russen de Nazi’s ten koste van veel doden in het oosten. Europa werd verdeeld. De muur kwam. Het westen ontwikkelde een gezamenlijkheid in de EU, die weliswaar vaak zwaar op de proef werd gesteld, maar we voelden ons vrij om onze welvaart naar eigen inzicht te verdelen. Onderlinge solidariteit was lang het devies, waarnaar werd geregeerd. In het oosten was er een dictatuur, waar het leven van de anderen door anderen werd bespioneerd en vastgelegd. Wanneer landen vrijheid roken, werd dat met tanks teniet gedaan in 1956 in Hongarije en in 1968 in Tsjecho-Slowakije.

Als kind stond ik in 1968 bij ons thuis voor de winkel om te kijken of de Russen in augustus van dat jaar zouden komen. Ik was 11 en begreep het niet. Dat land wilde toch vrijheid. De vrijheid werd overreden door tanks. In de jaren rond 1980 was de koude oorlog tussen Rusland en de VS op het hoogtepunt. De wapenwedloop met kernwapens werd dreigender en dreigender. Links, waar ik toe behoorde wilden geen kruisraketten met kernkoppen of neutronenbommen. Het ging te ver. Gelukkig werd Rusland instabiel en viel onder Gorbatsjov de muur. Ik was blij. In 1987, voor de val de muur, was ik in Stralsund bij mensen van de Evangelische Kirche. Ze wilden vrijheid en hadden het niet. Je moest uitkijken wat je zei. Alleen in klein gezelschap kon je praten. Toen de muur enkele jaren later viel waren de mensen waarbij ik logeerde binnen twee maanden bij ons in Sneek. Onbeschrijflijk blij waren ze.

Het was feest toen de muur viel. Die vrijdagavond in het najaar van 1989 heb ik gehuild van vreugde. De vrijheid had gewonnen, zo voelde ik dat. Het werden jaren van voorspoed. Europa kon zichzelf opnieuw uitvinden. Waar oorlog altijd dreigde, ontstond vrede en voorspoed. We kregen het rijk, verdeelden het redelijk eerlijk en hadden oog voor noord en zuid.

Het Rusland van Poetin leek in 2012 een goede buur. Onze koning dronk tijdens de spelen in Sochi een Heineken bier met hem. Met wie ik ben en ik gingen in dat jaar naar Moskou en St Petersburg en vonden het een vrij en ontwikkeld land. Wat wisten wij en hij er op dat moment van? In de Hermitage in St Petersburg zagen we allerlei Nederlandse meesters uit de gouden eeuw aan de muur. In Moskou bezochten we het Kremlin en het monument voor de doden na afloop van de voetbalwedstrijd van HFC Haarlem in het Loezjniki stadion. We waren op het plein waar zowel de trein uit Vladivostok aankwam als de trein uit St Petersburg. Het was een multiculturele chaos. Ik vergeet dat nooit meer.

In 2022 gingen we in mei met de trein langs Praag en Wenen, midden Europese steden die de klappen opvingen van de net begonnen oorlog in Oekraïne. We liepen langs de ambassade van dat land in die steden en we zagen de vluchtelingen op de stations, ook op Berlin Hbf. Veel indruk maakte dat. We hoorden politiek grote woorden. De wereld zou rond Oekraïne staan. Ook de Navo, Europa en Nederland.

Vandaag de dag is Trump aan de macht in de VS en hij praat met de man, die lak heeft aan soevereine grenzen. Dat heeft hij zelf ook trouwens.

De vrede die ons voorspoed en geluk heeft gebracht staat ernstig onder druk. Vandaag lijkt een einde te zijn gekomen aan die periode.

De gouden eeuw die voor de VS is begonnen volgens Trump, lijkt te eindigen in een nachtmerrie voor Europa. Ik hoop dat ik ongelijk heb.

Komend voorjaar reizen we met de trein naar Narva in Estland en Kirkness in Noorwegen. We bezoeken de grens van Kalinigrad in Litouwen. We zullen daarvan verslag doen en ik hoop dat ik optimistisch kan zijn. Ik vrees het ergste.

12 februari 2025.

6 december 202414 januari 2025

Langs de grenzen van Europa

Geboren in 1957, was voor mij de grens van Europa tot 1989 het IJzeren Gordijn. Alles wat daar achter gebeurde was de vijand en daarvan had ik weinig kennis. Toen ik 11 was, stond ik voor de bakkerij van mijn vader te kijken of de Russen eraan kwamen. In de jaren 80 demonstreerde ik tegen de kernwapens en de kruisraketten en ook in die jaren ging ik met de kerk uit Sneek naar Stralsund in de DDR voor een uitwisseling. Heel indrukwekkend vond ik dat, vooral het bezoek aan Hiddensee, een eiland in de Oostzee, waar Merkel graag komt en waar het toen al iets meer vrij was, dan in de stad. Door het geruis van de branding, kon de Stasi je niet verstaan.

Na de val van de muur bezocht ik Polen voor een bruiloft en deden we met een camper vol met kleine kinderen Berlijn aan, begin jaren 90. De muur stond er nog. Het tracé was nog goed te zien. Ik was ontroerd door het monument met de kruizen van de overledenen bij de muur. Het monument is er vandaag de dag nog steeds.

Heel lang heb ik alleen op afstand Oost Europa gevolgd. In 2012 waren we, met wie ik ben en ik, onder de indruk waren van de vrijheid in Moskou en Sint Petersburg. Het was nog voor de Russische annexatie van De Krim en in de tijd dat ook onze koning een gezellig biertje dronk met Poetin. Moskou is een echte wereldstad met de allure van New York en Peking. Daar moesten we ook nog eens heen, zeiden we. Dat gaat niet meer gebeuren. Sint Petersburg had een link met Vriezenveen in Overijssel. Tot de Russische revolutie in 1918 werd er vanuit de textielindustrie fors handel gedreven met de tsaren daar. Het duurste linnen en de specerijen uit Indië werden per kar naar Sint Petersburg gebracht en het geld kwam mee terug. Damen Shipyard is er in deze tijd niets bij. Nog steeds zijn er restanten in St Petersburg te zien van de Vriezenveense cultuur, zoals een protestantse kerk aan de belangrijkste winkelstraat van de stad. En verder niet te vergeten de wereld aan Nederlandse meesters in de Hermitage.

Ik ging eens naar Boedapest, Praag en Wenen en ik realiseerde me daar hoe voornaam deze steden in de late middeleeuwen waren geweest. Best belangrijke steden, wellicht belangrijker dan Amsterdam en Antwerpen, al willen wij mensen in de lage landen dat moeilijk geloven. Wij voeren immers op de wereldzeeën?

Hoe dan ook, met de oorlog in Oekraïne, sinds 2022 nog meer dan sinds 2014, is er een nieuwe grens in Europa. De grens van Rusland en Belarus, die zich uitstrekt van Kirkenes in Noorwegen via Finland, de Baltische staten en Polen tot aan Roemenië en Bulgarije. Wanneer je even door reist ben je in Istanboel.

Irene van der Linde en Nicole Segers schreven in 2004 het boek Het einde van Europa. Bij De Slegte nog te koop onder ISBN nummer 90 5637 582 2. Dat boek inspireerde om die grenzen opnieuw op te gaan zoeken. Vorig jaar mei bezochten we Wlodawa, een plaats in midden Polen vlakbij Sobibor met een rijke joodse traditie. De plaats ligt aan de grens met Belarus en de provincie Gelderland heeft een voetpad gesubsidieerd van Wlodawa naar Sobibor, zo las ik in het boek. Het pad hebben we niet gevonden, maar de synagoge wel en de afgesloten brug met Belarus ook. Je kan er de grens niet over. Wel kun je er vissen. Of je een vis uit Belarus vangt of uit Polen, weet je niet. Het was mei, rustig en mooi weer.

Komende mei gaan we per trein (en auto) naar de Baltische Staten, Finland en Noorwegen. Naar Narva en Jacobselv. Over anderhalf jaar is het de bedoeling Roemenië, Bulgarije en Turkije tot aan Istanboel aan te doen. Ik vind de voorbereidingen nu al mooi en verrijkt mijn kennis van de geschiedenis van ons continent. Zo vredig als het soms leek, is het eigenlijk nooit geweest.

6 december 2024