Kan dat? Vroeg ik me af na wat er de afgelopen maanden allemaal op de snelweg was gebeurd. #deboerenmoetenom was de hashtag op Twitter die ik regelmatig heb gebruikt, soms in combinatie met #ikmoetbetalen. Door dat getwitter kwam ik Geertjan Kloosterboer tegen, een twitterende boer ergens bij Deventer. Hij wilde zo’n normaal gesprek organiseren en dat deed hij met Joris Lohman, van Foodhub. Ik toog met mijn zwager naar Wageningen, waar hij begin jaren tachtig was afgestudeerd. In de auto ging het er al heftig aan toe.
Kan je een normaal gesprek met boeren voeren? Ik kon dat eigenlijk niet meer, nadat ik keer op keer via het gebral van FDF Gideon van Meijeren van Forum van Democratie hoorde. Daar wil ik niets mee te maken hebben. Toch zaten daar 100 mensen in een halve cirkel om acht uur klaar. Voor een normaal gesprek. En dat werd het!!
Over hoe je als boer een boterham kunt verdienen. Hoe je als boer het contact met de samenleving weer terug kunt winnen. Wat de dreiging is wanneer de grote bedrijven als Bayer grond opkopen in Oost Europa. Welke ontwikkelingen de afgelopen twee eeuwen het boerenbedrijf had doorgemaakt. Hoe het businessmodel op de schop kan, door niet alleen melk te verkopen, maar ook mee te werken aan landschaps- natuur- en waterbeheer.
Ik moest denken aan het bakkersbedrijf van mijn vader. Als jochie van 10, 12 ging ik op zaterdagochtend om half acht, voordat de winkel open ging brood snijden en daarna mee venten. In de jaren vijftig was brood schaars en werd brood duur. Toenmalig minister van economische zaken Joop den Uyl stelde een maximumprijs voor brood in. Er viel dus voor die bakkers letterlijk geen droog brood te verdienen. Mijn vader, en veel van zijn collega’s, begonnen een lunchroom naast de bakkerij. Een beetje horeca. Ze moesten wel investeren, want zonder die ruimte en de tafels en stoeltjes ging dat niet. Dat deden ze en ze kwamen door de crisis. Hun bedrijf veranderde. (Inmiddels zijn de meeste bakkers van toen door de schaalvergroting ten onder gegaan, maar dit terzijde.)
Dat is nu met de boeren ook zo. Door de ontwikkelde productiemethoden en de opvattingen van de samenleving verandert het boerenbedrijf. Ik merkte in de zaal gisteren veel support daarvoor. Natuurlijk zijn boeren ondernemers, die primair voor het eigen inkomen gaan en boeren die het idealistische en romantische beeld van de groene boer in stand willen houden. Ik ben daar ook wel van, maar het gros van de aanwezige boeren willen in de samenleving staan en niet er tegenover.
En daar moeten we het van hebben. Boeren met een nuchter boerenverstand, die snappen dat er wat veranderd is sinds de jaren 80 van de vorige eeuw. Ze moeten daarbij geholpen worden door de samenleving en door de gehele keten van de Rabobank tot Big Agro en van de supermarkten tot de consument (want die moet betalen uiteindelijk via de prijs of via de belastingen).
Mooi was was dat boeren gisteravond in gesprek wilden met de samenleving. Hoewel de urgentie groot is, zal vanuit de positieve communicatie tussen boeren en burgers de oplossing moeten komen.
De avond in Wageningen gisteren was daartoe een mooie eerste aanzet. De boeren moeten om, ik moet betalen en wij moeten samen verder. Het stikstofprobleem moet opgelost.
