Wie de tag boeren onder aan deze bladzijde aanklikt vindt vijf andere blogs over boeren en de huidige stikstofcrisis. Dit is het zesde. Ik hoop dat dit het laatste blog is, maar ik vrees het ergste…
Ik ben een kind van een kleine zelfstandige bakker in een sector die bijna alleen nog industrieel kan overleven. Ik voel me betrokken bij al die boerenzonen en dochters die in de afgelopen 30 jaar vertrokken zijn en in de stad zijn gaan wonen. Ik ruik nog dagelijks het brood dat mijn vader bakte en de boerenzonen en dochters zien, zo veronderstel ik, nog altijd hoe de zon opging wanneer de koeien werden gemolken. Het is die emotionele betrokkenheid, die mij raakt.
Ook het boerenbedrijf is industrieel geworden. Jarenlange schaalvergroting heeft ons voedselzekerheid geboden. We kunnen exporteren, zelfs naar China. Ik zag de serie van Kadir van Loohuizen over de voedselproductie. De wereldwijde voedselproductie is één groot systeem, wat ook ik niet kan overzien. Zelf ben ik hobbyboer. Ik verbouw deels mijn eigen groente en vier vierkante meter tarwe (klik op de tag Tarwe) wat ik zelf maal en waar ik zelf brood van bak. Een kortere cyclus kan niet en mooier wordt het ook niet.
Gisteren raakte ik weer verzeild op Twitter in een discussie over de agrarische sector en hoe het verder moet: over de 25 miljard van het landbouwakkoord die verdwenen is en de 5 miljard die nu beschikbaar is voor het BBB beleid van de huidige minister en staatssecretaris. Ik stelde me zelf de volgende vragen:
- Hoe waren de middelen in het landbouwakkoord verdeeld? Waarom willen de boeren, de industrie dat geld niet?
- Hoe is de ontwikkeling in de laatste 25 jaar met betrekking tot de stikstofuitstoot?
- Hoe verhoudt zich de import en de export van de agrarische sector?
- Waar moet het naar toe. Wat is de oplossing?
Daar gaan we!
Het Landbouwakkoord
De volgende middelen waren beschikbaar:

Dit staatje betreft de middelen tot en met 2030 en is exclusief 4,3 mld voor innovatie. Het staat in bijlage 1 van het Landbouwakkoord uit 2023. Voor de periode tussen 2030 en 2035 was nog eens in totaal € 5,2 miljard beschikbaar. Bron: Twitter 19 januari 2025.
Als het anders is: schiet me lek.
Kritiek die ik hoor is, dat het geld (de 8,25 mld) alleen voor stoppers is. Dus niet voor boeren die blijven boeren. De echte discussie is eigenlijk: willen we minder vee? De sector niet, maar wil je minder stikstof dan zal dat wel moeten.
Stikstofuitstoot
Wanneer wij boeren moeten verminderen, dan niet alleen wij, maar ook alle andere sectoren. Stikstofuitstoot door de agrarische sector wordt gemeten in NO3, ammoniak. De uitstoot in andere sectoren is in NOx. Dat maakte een vergelijking redelijk eenvoudig. Hier kun je de gebruikte cijfers vinden. Het gaat om kilotonnen. De cijfers vanaf 2020 zijn geprognosticeerd.

Dat betekent dat de agrarische sector in de jaren 2005 tot 2030 22% minder stikstof uitstoot. De andere sectoren 64% minder in diezelfde jaren. Dus de sector heeft nog wat in te halen.
Import en export
De dramatische slogan dat we zonder boeren niet te eten hebben is waar. Een hele wereldbevolking moet te eten hebben. Maar moeten we dit in de lage landen concentreren? De bijdrage aan het Bruto Binnenlands product staat ter discussie. Hoeveel voer importeren we en hoeveel melkpoeder exporteren we? Die balans lijkt buiten proportie. Wij importeren veel soja als veevoer en we exporteren melkpoeder naar andere landen. Ik wil die betalingsbalanspositie nog eens uitzoeken. Dat kan niet te ingewikkeld zijn. Ik ben wel benieuwd naar de uitkomsten.
Hoe nu verder
Door de sector zal ik wel uitgemaakt worden als iemand zonder enige kennis van zaken, iemand die zomaar wat roept. Iemand die is blijven hangen in de 80’s….Dat is wat iemand als Johan Emmers roept. Helpt niet echt. Ik ben een betrokken burger.
Maar goed: wat wel? Kunnen we het over de uitgangspunten eens worden? Stikstofvermindering ja of nee? Ik zeg ja. Doen. Wereldwijd en in NL. Dan moet de agrarische sector mee. Lukt dat niet, dan zal er op termijn gedwongen worden. Dat betekent dat er minder dieren moeten komen. Daar is vriend en vijand het over eens, behalve de BBB. Hoe langer we uitstellen, hoe meer er moet gebeuren, denk ik. Gaat innovatie ons helpen? Een beetje. Maar op het hele stuk?
Ik woonde als kind in Ommen. Eens per jaar gingen alle vissen dood door de aardappelmeel industrie en in de Regge kon je niet zwemmen vanwege de textielindustrie in Twente. De Vecht en de Regge zijn nu schoon. Deze week zei iemand op het journaal, dat er minder mist is dan in de jaren 80 omdat de lucht nu schoner is. Je kunt dus resultaten boeken. En zeg mij niet dat de industrie dat uit zichzelf deed. Daar was een regulerende overheid voor nodig.
Ik ben er heilig van overtuigd dat ook de agrarische sector om gaat en dat dat ook voor deze sector de overlevingsstrategie gaat worden. Niet met de extreem rechtse standpunten van de BBB. Zij jagen de kat in de gordijnen en denken dat ze ermee wegkomen. Ze vervreemden zich van de gewone burger.
Waar ik hoopvol van word zijn mensen als André Hoogendijk. Hij pleit ervoor dat de boeren het heft in eigen hand nemen. Hij zegt op 24 december 2024 in Nieuwe Oogst:


Blijf niet hangen in het verleden (derogatie), maar ga om de tafel en kom eruit langs alle wegen die er zijn: Innovatie, vermindering van dieren, verlaging van uitstoot, goede arbeidsvoorwaarden voor arbeidsmigranten, goed omgaan met dieren ook in de slachthuizen. Maak gebruik van een overheid die wil faciliteren. En maak je niet blij met de dooie mus van een roepende eurocommissaris in Berlijn. (Zie Trouw 20 januari 2025)
Luister naar André Hoogendijk en ook naar Mohammed Chahim, die ons wél in Europa vertegenwoordigt. Kom in beweging.
19 januari 2025